SEVDALINKA - NAŠA BOSANSKA!

Dvadeseto stoljeće…

Posebna u svakom pogledu… Mehlem na ranu. Ukras na nebu muzičkom, zvjezdanom. Biser nad biserjem, satkanim od najboljeg muzičkog materijala.

S e v d a l i n k a!  

Kako to gordo zvuči!

Safet, Zaim, Nada, Nedžad, Zora…Himzo, Đeza, Merima, Šaban…Kao pahuljice snijega, razasute po našim mahalama  i sokacima bosanskim i hercegovačkim, kipte u našim sjećanjima.

                                              Safet Isović

                                               Nada Mamula      

                                               Zaim Imamović 

Novo vrijeme – dvadeset prvo stoljeće!

Amira Medunjanin, Damir Imamović, Božo Vrećo, Armin Muzaferija, Ibrahim Bublin… 

                    

                    

                                   

Nigdje kraja talentima!

Dva vijeka – dvije generacije!

Sevdah ! Zar ima ljepše riječi?!

Zanimljivo da riječ sevdah,odnosno sevdalinka, potiče od arapske riječi “sawda”, što znači “crna žuč”. 

U Republici Turskoj sevdalinka se poistovjećivala sa melanholijom, a na bosanskom jeziku,  pojam “sevdah”, značio je čežnju, ljubavne jade ili ljubavni žar. Rahmetli Omer Pobrić, sevdalija, reci bi često da je “sevdalinka bosanska  gradska ljubavna pjesma”. Nema pouzdanih dokaza  kada je, zapravo, nastala ta pjesma umilna, mada se ona često i u mnogim pisanim izvorima vezala za Osmanska osvajanja.

 
Zlatno doba sevdalinke trajalo je sve do okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine. Sevdalinka se od tada polahko povlačila pred nadiranjem zapadnjačke kulture na bosanske prostore. Deceniju i po nakon toga, u Bosnu stiže češki kulturni istraživač Ludvig Kuba, koji 1893. godine boravi četiri mjeseca u tom kraju, gdje je sakupio preko hiljadu pjesama. Kuba je posebno bio oduševljen ljubavnim pjesmama, koje su pjevale muslimanske djevojke. Ovaj znameniti svjetski istraživač zabilježio je tada takozvano varoško pjevanje, poznatije pod nazivom sevdalinka, koja je  pjevana iza avlijskih kapija i pendžera. Te pjesme su odisale starinom i tradicijom i izvođene su na poseban način.

Jedna od najpopularnijih pjevačica u Sarajevu bila je nenadmašna Sofka Nikolić Vasiljković, koja je godinama uveseljavala Mostarce i Sarajlije. U blizini Starog mosta pjevala je čuvenu “Eminu” i, što je najinteresantnije, pjevala je u duetu sa autorom ove antologijske pjesme, piscem Aleksom Šantićem! Nastanila se potom u gradu na Miljacki. Obožavali su je čuveni komediograf Branislav Nušić i pisac Tin Ujević, a istorija je pamti i po prijateljstvu sa čuvenom američkom pjevačicom Džozefinom Beker! 

U periodu 1920-1939. gostovala je i pjevala u najpoznatijim evropskim kulturnim centrima u Berlinu, Pragu, Beču, Budimpešti i Parizu. Prvu ploču, sa pjesmom “Kolika je Jahorina planina”, snimila je sa devetnaest godina u Berlinu, a drugu dvije godine docnije u Parizu. Sofka je prva žena koja je dobila  titulu najtiražnije pjevačice u Evropi i dobitnica je tadašnjeg najvećeg priznanja - “Zlatne potkove”, u glavnom francuskom gradu. U karijeri je snimila preko stotinu gramofonskih ploča , sa više o dvjesto pjesama.

                                

                                       Sofka – kraljica pjesme i tuge

Glavni likovi u sevdalinkama tog vremena bili su djevojke i momci, koji su se isticali svojom ljepotom, komunikacijom i umijećem. Sevdalinke su se rađale najčešće u gradskim sredinama, među bogatijim slojevima stanovništva, najčešće, među trgovcima i zanatlijama. Sve tri bosanske  nacionalne zajednice baštinile su sličan način pjevanja. U prvoj polovini dvadesetog stoljeća  Bosanci su stvarali  vlastite pjesme po  bosanskim gradovima i kasabama. Pjevalo se na teferičima, sijelima, svadbama i drugim druženjima. Najčešće na trgovima, hanovima, u avlijama, baščama, na kulama, čardacima, ali i u kućnim odajama.

U sevdalinkama je prepoznat i uticaj španskog podneblja, koji su sa sobom donijeli Sefardi, nakon progona iz te zemlje. Pišući o sevdalinki, njemački slavist Gesseman tvrdio je da je ona proizišla iz višeg sloja bosanskoheregovačkog feudalstva. Drugi su opet tvrdili da je to pjesma sirotinje, odnosno "raje", koja je na taj način davala oduška sjeti i tuzi, a treći su smatrali da je sevdalinka bila i ostala uglavnom ženska pjesma, koja se rađala uz đerđef, kao proizvod čežnje za momkom, koji je svjetskim drumovima tumarao kao carski asker, odnosno borac.

Sevdalinka je na upečatljiv način izražavala i žal za mladošću, bol ili beznađe za neuzvraćenu ljubav ili za iznevjerena iščekivanja. Sevdalinka je  odražavala sliku čaršijskog ambijenta, njegovih dućana i bazerdžana, mahala i bašči, izvora i rijeka, momaka i djevojaka, njihove ljepote, mladosti i sevdaha. Kroz nju je na neponovljiv način opjevana ljepota življenja i mladosti.

                                            Himzo Polovina

Zlatno doba sevdalinke zabilježeno je u dvadesetom stoljeću. U tom stoljeću rođeni su najbolji pjevači sevdaliniki i harmonkaši. Među njima su bili najistaknutiji pjevači Safet Isović, Zaim Imamović, Meho Puzić, Nada Mamula, Zehra Deović, Himzo Polovina, Beba Selimović, Husein Kurtagić, Ljubica Berak, Vesna Hadžić, Nedžad Salković, Zekerijah Đezić, Hanka Paldum, Silvana Armenulić, Merima Njegomir, Šaban Šaulić, Nedjeljko Bilkić, Halid Bešlić, Arif Alajbegović, Bajro Redžić, Emina Zečaj i brojni drugi i brojne druge sevdalije. Među harmonikašima najpoznatiji su bili Ismet Alajbegović Šerbo, Jovica i Ratko Petković, Omer Pobrić i Perica Simonović.

                                         Nedžad Salković

Među brojnim sevdalinkama ističu se pjesme o “Emini” mostarskog pjesnika Alekse Šantića i pjesma "Omer Beže", koju su pjevali mnogi pjevači, od Safeta Isovića i Nade Mamule, do  Ibrice Jusića i Josipe Lisac. 

Dragi naši, koji ste srcem i  dušom vezani uz naš sjajni Tim “ABC Djeca”, u nastavku podsjetićemo i vas i vaše roditelje na nekoliko nezaboravnih sevdalinki: “Ah, meraka, u večeri rane”, “Bosno moja divna mila”, “Čudna jada od Mostara grada”, “Đul Zulejha”, “Emina”, “Evo ovu rumen ružu”, “Ja zagrizoh šareniku jabuku”, “Jutros mi je ruža procvjetala”, “Kad ja pođoh na Bentbašu”, “Kraj potoka bistre vode”, “Mila majko, šalji me na vodu”, “Mujo kuje konja po mjesecu”, “Ne klepeći nanulama”, “Oj Safete Sajo, Sarajlijo”, “Što te nema”, “S one strane Plive”, “Sinoć dođe tuđe momče”, “Sinoć ja i moja kona”, “U Stambolu na Bosforu”, “Vrbas voda nosila jablana”, “Zapjevala sojka ptica”, “Zaplakala stara majka”, “Žute dunje”, “Zvjezda tjera Mjeseca” i brojne druge nezaboravne pjesme.

Duže od pet stotina  godina  sevdalinka nezaustavljivo hodi bosanskim i hercegovačkim sokacima.  Duže od pet stoljeća  mnogi su joj “podmetali nogu”, ljubomorno je sejrili iz prikrajka, čak je i zabranjivali, ali se ona uvijek vraćala.

 I - pobjeđivala!

 

Stoljećima su joj se divili mnogi znameniti ljudi svjetskog glasa. Među njima i slavni njemački pisac i filozof Wolfgang  Gete, a i dan danas nebrojeni muzički stvaraoci iz cijelog svijeta uživaju slušajući naše sevdalinke i odajući priznanja mladim naraštajima bosansko -hercegovačkim, koji nastavljaju tradiciju sevdaha i znamenitih sevdalija.

Treba pomenuti unuka legendarnog Zaima Imamovća Damira Imamovića, sina Nedžada Imamovića, koji je  dobio niz velikih priznanja za svoj specifični  pristup sevdalinki. Nedavno je Damir, na dodjeli “Svjetskih muzičkih nagrada za 2021. godinu”, proglašen najboljim  umjetnikom Evrope! 

Tu su i izuzetno daroviti pjevači Eldin Huseinbegović, Amira Medunjanin, Božo Vrećo, Armin Muzaferija, Ibrahim Bublin i brojni, brojni drugi mladi stvaraoci.

Očito, o sevdalinki ima ko da misli! Ona je bila i Ona ostaje ponos bosansko-hercegovački! 

Muzičko blago, kojem nadaleko nema ravna!